تحلیلی بر اثرات توسعۀ گردشگری خانه‌‌های دوم در روستاهای مناطق ییلاقی مطالعۀ موردی: بخش رودبار قصران شهرستان شمیرانات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه گلستان گرگان، ایران

چکیده

امروزه یکی از الگوهای گردشگری در نواحی روستایی، گردشگری خانه‌های دوم است که اغلب در مناطق کوهستانی و خوش آب‌وهوا رواج دارند. این تحقیق به صورت کاربردی بوده و روش آن به صورت توصیفی- تحلیلی و میدانی است. جامعه آماری تحقیق حاضر خانوارهای روستایی ساکن در هشت روستای شهرستان بخش رودبار قصران است که براساس سرشماری سال 1395 برابر با ۱۷۴۱۹ نفر جمعیت می‌باشند. پس از شناسایی و طراحی شاخصها، پرسشنامه‌ای تنظیم شد که با استفاده از فرمول کوکران، 310 نفر از روستاییان به عنوان جامعه نمونه انتخاب شدند که با روش نمونه‌گیری تصادفی/ سیستماتیک، پرسشنامه‌ها بین آنها توزیع گردید و در نهایت با استفاده از آماره‌های فریدمن، رگرسیون لوجستیک و تحلیل‌خوشه‌ای در محیط نرم‌افزاری SPSS، داده‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل از آزمون فریدمن نشان می‌دهد که گردشگری روستایی در زمینه‌های مختلف کالبدی، اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی دارای تفاوت معناداری تا سطح اطمینان 99 درصدی هستند. نتایج رگرسیون لوجستیک با روش پیشرو گام به گام نیز نشان می‌دهد که متغیر میزان درآمد و هزینه خانوارهای روستایی تا سطح اطمینان 99 درصد در معادله رگرسیونی بررسی شدند و آماره والد سطح معناداری متغیرهای وارد شده در معادله رگرسیونی را نشان می‌دهند. براساس نتایج حاصل از آزمون تحلیل‌خوشه‌ای سلسله‌مراتبی روستاهای خوشه اول (روستاهای گرم‌آبدر، زایگان، لالان و آبنیک) و روستای خوشه دوم (روته) به ترتیب بالاترین رتبه را در زمینه توسعه گردشگری خانه‌های دوم به خود اختصاص دادند و روستاهای خوشه سوم (فردآباد و سنگ‌بن) و خوشه چهارم (لابارک)، اگرچه دارای جاذبه‌های گردشگری زیادی هستند، اما در مقایسه با روستاهای خوشه اول و دوم از سطح توسعه پایین-تری برخوردارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the effects of tourism development of second homes in the country Case study: Rudbar-e Qasran District of Shemiranat Township

نویسندگان [English]

  • aliakbar najafikani 1
  • nahid isanejad 2
1 geography department
2 geography
چکیده [English]

The statistical population of the present study is rural households living in eight villages of Rudbar-e Qasran District, which is equal to 17,419 people according to the 2016 census. After identifying and designing the indicators, a questionnaire was prepared by using Cochran's formula, 310 villagers were selected as the sample population that by using random / systematic sampling method, the questionnaires were distributed among them and finally with using Friedman statistics, logistic regression and cluster analysis in SPSS software environment, the data were analyzed. The results of Friedman test illustrate that rural tourism in different physical, economic, social and cultural fields have a significant difference up to 99% confidence level. The results of logistic regression by using the forward selection method also illustrate that the variables of income and expenditure of rural households up to 99% confidence in the regression equation were examined and Wald Statistics represent the meaningful level of the variables in the regression equation. According to the results of the hierarchical cluster analysis test, the villages of the first cluster (Garmabdar, Zayegan, Lalan and Ab Nik villages) and the village of the second cluster (Ruteh) have the highest rank in the field of development of second homes tourism, respectively. The villages of the third cluster (Fard Abad and Sang Bon) and the fourth cluster (Labark), although they have many tourist attractions, they have a lower level of development in comparison to the villages of the first and second clusters.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rural tourism
  • Second homes
  • Rural Tourism development
  • Country regions
  • Shemiranat Township
- احمدی، امید؛ پریسا علمداری؛ مسلم ثروتی؛ تورج خوش‌‌زمان (1399). بررسی تناسب و قابلیت اراضی با استفاده از روش‌‌های پارامتریک در راستای دستیابی به توسعۀ پایدار، فصلنامۀ جغرافیا و توسعه. دانشگاه سیستان و بلوچستان. شمارۀ 61. صفحات 28- 5.
https://gdij.usb.ac.ir/article_5832.html
- الداغی، زهرا؛ عبدالحمید ابراهیمی؛ سامرۀ شجاعی؛ حسین دیده‌‌خانی (1399). تدوین سناریوهای توسعۀ منطقۀ گردشگری استان گلستان با رویکرد آینده‌‌پژوهی، فصلنامۀ جغرافیا و توسعه، دانشگاه سیستان و بلوچستان، شمارۀ 58، صفحات 74-59.
https://gdij.usb.ac.ir/issue_708_709.html
- بامری، زبیده؛ ابوذر پایدار؛ مهرشاد طولابی‌‌نژاد (1398). احیای معیشت پایدار در روستاهای سنتی از‌طریق گردشگری، فصلنامۀ جغرافیا و آمایش شهری و منطقه‌‌ای. دانشگاه سیستان و بلوچستان. شمارۀ 32. صفحات 78-59. 
https://gaij.usb.ac.ir/article_4961.html
- تقی‌‌‌‌زاده‌هیر، مهسا؛ وحید وزیری (1397). روستا و گردشگری خانه‌‌های دوم، چاپ اول. انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه محقق اردبیلی. اردبیل،
https://www.adinehbook.com/gp/product/6009993474/ref=sr_1_1000_img_1
- جباری،ایرج؛ شکوفه عبدلی (1398). بهره‌‌برداری اقتصادی و گردشگری از رودخانه‌‌های استان کرمانشاه و تأثیر آن بر ویژگی‌‌های زیبایی‌‌شناختی، فصلنامۀ آمایش جغرافیایی فضا. دانشگاه گلستان. شمارۀ 32.صفحات 88-71
http://gps.gu.ac.ir/article_91061.html
- خشنود، عفت؛ مسعود مهدوی حاجیلویی؛ اسماعیل قادری (1396). تأثیر گردشگری خانه‌‌های دوم بر اقتصاد روستایی دهستان ابرشیوه در شهرستان دماوند، فصلنامۀ اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی. دانشگاه خوارزمی. سال ششم. شمارۀ 4. پیاپی 22. صفحات 16-1.
https://serd.khu.ac.ir/article-1-2957-fa.html
 
- خواجه‌‌شاهکوهی، علیرضا، سیدمحمد موسوی پارسایی (1398). تأثیر عملکرد ابعاد محصول مقاصد گردشگر بر رضایتمندی گردشگران یک آنالیز تطبیقی- همبستگی برحسب خصوصیات دموگرافیکی و اجتماعی، فصلنامۀ آمایش جغرافیایی فضا.دانشگاه گلستان. شمارۀ 32
 صفحات 32-13.
http://gps.gu.ac.ir/article_93879.html
- دادورخانی، فضیله؛ حمید زمانی؛ مجتبی قدیری‌معصوم؛ اسماعیل عاشری (1392). نقش گردشگری خانه‌های دوم در تغییرات کالبدی- فیزیکی نواحی روستایی، موردی: دهستان برغان ساوجبلاغ. فصلنامۀ پژوهش‌های روستایی. دانشگاه تهران. شمارۀ 2. صفحات 277-299. 
https://jrur.ut.ac.ir/article_35646.html
- رضوانی، محمدرضا؛ علی بدری؛ فرخنده سپهوند؛ سعیدرضا اکبریان‌رونیزی (1391). گردشگری خانه‌‌های دوم و اثرات آن بر بهبود کیفیت زندگی ساکنان روستایی، موردی: بخش رودبار قصران شهرستان شمیرانات، فصلنامۀ مطالعات و پژوهش‌‌های شهری و روستایی. شمارۀ 13. صفحات 40-23.
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=174686
- سرور، رحیم؛ میترا محمودیان (1395). گردشگری خانه‌های دوم و اثرات آن بر نواحی روستایی، موردی، روستاهای دهستان مهماندوست نیر، فصلنامۀ پژوهش‌‌های مکانی و فضایی. شمارۀ 1. صفحات 89-77.
https://jref.ir/19980
- شاطریان، محسن؛ زهرا منتصری؛ صدیقه کیانی؛ یونس غلامی (1398) سطح‌‌بندی توسعۀ گردشگری روستاهای بخش برزک در شهرستان کاشان، فصلنامۀ اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی. دانشگاه خوارزمی. دورۀ 8. شمارۀ 28. صفحات 114-95.
https://serd.khu.ac.ir/article-1-3319-fa.html 
- صاحبی، نغمه؛ عیسی پوررمضان؛ محمد باسط قریشی (1397). آسیب‌‌شناسی اقتصادی توسعۀ گردشگری در نواحی روستایی شهرستان لنگرود، اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی. دانشگاه خوارزمی. دورۀ 7. شمارۀ 25. صفحات‌241-225.
https://serd.khu.ac.ir/article-1-3164-fa.html
- ظاهری، مجید؛ محسن آقایاری‌هیر؛ اکبر حسین‌‌زاده (1398). سطح‌‌بندی پایداری فعالیت‌‌های گردشگری نواحی روستایی در شهرستان طارم، فصلنامۀ اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی. دانشگاه خوارزمی. دورۀ 8. شمارۀ 27. صفحات‌136-119.
https://serd.khu.ac.ir/article-1-3268-fa.html
- عینالی، جمشید (1393). ارزیابی نقش گردشگری خانه‌‌های دوم در تنوع‌بخشی به اقتصاد روستایی موردی، دهستان حصار ولی‌‌عصر آوج، پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی. دانشگاه تهران. شمارۀ 5. صفحات 107-97. 
https://jrur.ut.ac.ir
- فتاحی،کارن؛ اسفندیار محمدی (1399). شناسایی موانع گردشگرپذیری روستای هدف گردشگری حیدرآباد سیوان، فصلنامۀ جغرافیا و توسعه. دانشگاه سیستان و بلوچستان. دورۀ 18. شمارۀ 59. صفحات 226-211.
https://gdij.usb.ac.ir/article_5472.html
- کلانتری، خلیل (1396). مدل‌‌های کمّی در برنامه‌‌ریزی (منطقه‌‌ای، شهری و روستایی). مهندسین مشاور طرح و منظر.
https://www.adinehbook.com/gp/product/9642935901/ref=sr_1_1000_img_1
- کلانتری، خلیل (1382). پردازش و تحلیل داده‌‌ها در تحقیقات اجتماعی و اقتصادی با استفاده از نرم‌افزار SPSS، انتشارات مهندسین مشاور طرح و منظر.
https://www.fadakbook.ir/product/20342/
- متولی، نرگس؛ بهمن‌صحنه؛ علی‌‌اکبر نجفی‌‌کانی (1397). تحلیلی بر عملکرد خانه‌های دوم بر توسعۀ پایدار روستاهای کوهستانی موردی: بخش چهاردانگۀ شهرستان ساری، فصلنامۀ روستا و توسعه.وزارت جهاد کشاورزی. شمارۀ 21 صفحات 159-133.
http://rvt.agri-peri.ac.ir/article_66210.html
- نجفی‌کانی، علی‌اکبر؛ کبری نجفی(1399) بررسی موانع توسعۀ گردشگری روستاهای کوهستانی با تأکید بر آب‌درمانی، موردی: روستاهای بخش لاریجان شهرستان آمل، فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا. دانشگاه گلستان. شماره 37. صفحات 258-245.
http://gps.gu.ac.ir/issue_15051_17142.html
-  نجفی‌‌کانی، علی‌‌اکبر (1397). بررسی چالش‌‌ها و فرصت‌‌ها، فراروی توسعۀ توریسم در روستاهای ساحلی، موردی: روستاهای شهرستان بابلسر، فصلنامۀ آمایش جغرافیایی فضا. دانشگاه گلستان. شمارۀ 27. صفحات 154-143.
http://gps.gu.ac.ir/article_65975.html
- نجفی‌کانی، علی‌اکبر؛ کبری نجفی(1400).ظرفیت‌سنجی گردشگری روستایی در نواحی ییلاقی با روش تحلیل خوشه‌ای، موردی: روستاهای بخش مرکزی شهرستان دماوند،  فصلنامه، اقتصاد فضا و توسعه روستایی. دانشگاه خوارزمی. شماره 35. صفحات 90-69
https://serd.khu.ac.ir/browse.php?mag_id=490&&slc_lang=fa&sid=1
- یزدانی، محمدحسن؛ ابراهیم فیروزی‌مجنده؛ رضا هاشمی معصوم‌‌‌آباد؛ الهام شکرزاده‌فرد (1399). پهنه‌‌بندی شهر اردبیل ازنظر میزان وجود پتانسیل جذب گردشگر، فصلنامۀ جغرافیا و توسعه. دانشگاه سیستان و بلوچستان. شمارۀ 61. صفحات 334-311.
https://gdij.usb.ac.ir/article_5855.html
- Campón-Cerro, A. M., Hernández-Mogollón, J. M and  Alves, H (2017). Sustainable improvement of competitiveness in rural tourism destinations: The quest for tourist loyalty in Spain. Journal of Destination Marketing & Management,6, PP. 252-266.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2212571X16300348
- Dykes, S and Walmasley, A (2015). The Reluctant Tourist? An exploration of second home Owners preceptions of Their Impacts on North Crnwall, UK. European journal of Tourism, Vol 6, PP.116-95
www.ejthr.com/ficheiros/2015/Volume6/EJTHR_Vol6_2_Art5.pdf 
- Farstad, M and Fredrik Rye, J (2013). Second homeowner, local, and their perspectivs on rural development. Journal of Rural Studies, 30, PP.41-51.
https://eric.ed.gov/?id=EJ1006153
- Fitri Amir, A., Abd Ghapar, A., Jamal, S and Najiah Ahmad, K (2015). Sustainable tourism development: A study on community resilience for rural tourism in Malaysia. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 168, PP.116-122.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1877042814056754
- Hunter, C.J (1995). On the need to re-conceptualize sustainable tourism development. Journal of Sustainable Tourism, 3 (3) 155-165.
https://link.springer.com/article/10.1023/A:1016336125627
-Hogendoorn, G., Mellett, R & Visser, G )2005(. Second homes tourism in Africa:reflections on the south African experience. in Urban forum, Springer Netherlands, Vol. 16, No. 2, PP.12-154.
https://www.researchgate.net/publication/225533643.
- Jurowski,C., Uysal,M and Williams, D,R (2004).A theoretical analysis of host  community  reactions  to tourism. Journal of  tourism  research.36(2),3-11
https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/004728759703600202
- Litvin, Stephen W.,Gang Xu. Ferguson.,Anna ,C and Wayne, W (2013). Too attractive for its own good? South of broad, second/ vacation- homes and resident attitudes, Elsevier, Tourism Management prespectives, Vol 6, No 7, PP.89-94.
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S2211973613000275
-Muller, D.K (2004). Tourism, Mobility and second homes, In Lew, A companion tourism. Oxford, black well, PP. 387-398.
https://www.researchgate.net/publication/336281720...- Mun Wong, B., Musa, G and Zarina Taha. A (2017). Malaysia my second home: The influence of push and pull motivations on satisfaction. Tourism Management, 61, PP. 394-410.
https://www.sciencedirect.com/journal/tourism-management/vol/61/suppl/C
-Najafi Kani, A.A (2017), A Study Of Challenges And Opportunities For The Development Of Tourism In Coastal Villages: The Case Study Of Villages In Babolsar. ijese. PP.1765-1776.
http://www.ijese.net/makale/1941.html 
- Paresishvili, O., Kvaratskhelia, L and Mirzaeva, V (2017). rural tourism as a promising trend of small business in Georgia: Topicality, capabilities, peculiarities. Annals of Agrarian Science, 15, PP.344-348.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1512188717301094
Soto, M.T.R and Clavé, S.A., (2017). Second Homes and Urban Landscape Patterns in Mediterranean Coastal Tourism Destinations, Land Use Policy, Vol. 68, PP.117-132.
https://www.cabdirect.org/cabdirect/abstract/20173333013
- Vepsalainen, M. Pitkanen, K (2010). Second home countryside. Representations of the rural in Finnish popular discourses  Journal of Roural Studies, 26. PP.194-204.
https://www.researchgate.net/publication/223465298
- Vagner, J and Fialová, D., (2011). Impacts of Second Home Tourism on Shaping Regional Identity in the Regions with Significant Recreational Function, Book of Proceedings, Vol. 1, International Conference on Tourism & Management Studies, Algarve 2011, PP.285-294.
https://tmstudies.net/index.php/ectms/article/view/195
- Visser, G (2004). Second Homes: Reflections on an Unexplored Phenomenon in South Africa, In C.M. Hall and Müller. D.K (Eds.), Tourism, Mobility and Second Homes Between Elite Landscape and Common Ground, Channel View Publication, Clevedon, PP 196-214.
https://www.researchgate.net/publication/235064463