نظام ضرب سکه و مبادلات پولی در عصر ایلخانی

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه ازاداسلامی، واحد یادگار امام (ره) شهرری

چکیده

مهم‌ترین رکن نظام ضرب سکه و مبادلات پولی درعصر ایلخانی، سکه‌های فلزی اعم از طلا، نقره و مس بوده که در دوره‌ای کوتاه، اسکناس نیز به یاری آن آمده است. نظام یادشده نظامی چندفلزی و نه تک‌فلزی بوده است. تا پیش از اصلاحات غازان، از سیاستی متمرکز تبعیت نمی‌کرد؛ هریک از ممالک تحت تابعیت ایلخانان، مسکوکاتی با وزن و عیار خاص داشتند که عموماً مهم‌ترین ویژگی آن در بسیاری از ادوار، تقلب در فلز سکه‌ها و کاهش وزن آنها بوده است. اقتصاد این عصر مبتنی بر نظام یادشده یعنی اقتصادی بر پایۀ پول و نه مبادلۀ کالا با کالا بوده است. مقالۀ حاضر می‌کوشد با شناخت چگونگی وضعیت نظام ضرب سکه و مبادلات پولی درعصر ایلخانی و مهم‌ترین ویژگی هایان، کارآمدی و ناکارآمدی آن را بر پایۀ عوامل مؤثر در آن بشناسد.

کلیدواژه‌ها


آقسرایی، کریم (1362). مسامرۀ‎الاخبار و مسایرۀ‎الاخیار، به اهتمام عثمان توران، تهران: اساطیر.
ابن‎بطوطه، محمدبن‎عبدالله (1376). سفرنامه، ترجمۀ محمدعلی موحد، تهران: آگاه.
ابن‎فوطی، عبدالرزاق (1381). الحوادث الجامعه (رویدادهای قرن هفتم هجری)، ترجمه عبدالمحمد ایتی، تهران: انجمن آثار و مفاخر ملی.
احمد توحید (1321 ق). موزۀ همایون (مسکوکات قدیمه اسلامیه)، قسطنطنیه: طبع اولتمشدر.
اسمیت، جان ماسون (1366). «نظام پولی دورۀ ایلخانان»، تاریخ اجتماعی ـ اقتصادی ایران در دورۀ مغول، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: اطلاعات.
بارتولد، واس‍ی‍ل‍ی‍م‍ی‍رووی‍چ1376). تاریخ ترک‎های آسیای میانه، ترجمۀ غفار حسینی، تهران: توس.
تاریخ شاهی (1355). به اهتمام و تصحیح ابراهیم باستانی پاریزی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
پطروشفسکی، ایلیا پاولوویچ (1357). کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران عهد مغول، ترجمۀ کریم کشاورز، تهران: نیل.
ترابی طباطبایی، سید جمال‎الدین (1347). سکه‎های اسلامی دورۀ ایلخانی، تبریز: موزۀ آذربایجان.
ترابی طباطبایی، سید جمال‎الدین‎ (1351). رسم‎الخط اویغوری و سیری در سکه‎شناسی، تبریز: موزۀ آذربایجان (نشریۀ شمارۀ 6).
خواندمیر، غیاث‎الدین (1362). تاریخ حبیب‎السیر، زیر نظر محمد دبیر سیاقی، تهران: خیام.
 
 
 
رشیدالدین فضل‌الله همدانی (1362). جامع‎التواریخ، به کوشش بهمن کریمی، تهران: اقبال.
رضوی،ابوالفضل (1388). نظام پولی در عصر ایلخانی، مجله پژوهش های تاریخی، سال چهل و پنجم، شماره چهارم.
ساندرز، ج. ج (1363). تاریخ فتوحات مغول، ترجمۀ ابوالقاسم حالت، تهران: امیرکبیر.
سرفراز، علی‎اکبر؛ و فریدون آورزمانی (1380). سکه‌های ایراناز آغاز تا دوران زندیه، تهران: سمت.
سیفی هروی، سیف (1352). تاریخ‎نامۀ هرات، تصحیح محمد الزبیر الصدیقی، تهران: خیام.
شریعت‎زاده، علی‎اصغر (1390). سکه‎های ایران‎زمین (مجموعۀ سکه‎های مؤسسۀ کتابخانه و موزۀ ملی ملک)، تهران: پازینه.
علیزاده مقدم، حمیدرضا (1388). پژوهشی در سکه‎های اولجایتو، تهران: پازینه.
کرمانی، ناصرالدین (1364). نسائم الاسحار و لطائم الاخبار، تهران: اطلاعات.
مارکوپولو (1363). سفرنامه، ترجمۀ منصور سجادی، تهران: گویش.
مؤسسۀ فرهنگی موزه‎های بنیاد، موزۀ سکه، شمارۀ شناسه: 5609
مؤسسۀ فرهنگی موزه‎های بنیاد، موزۀ سکه، شمارۀ شناسه: 100136202
مؤسسۀ فرهنگی موزه‎های بنیاد، موزۀ سکه، شمارۀ شناسه: 100136615
مؤسسۀ فرهنگی موزه‎های بنیاد، موزۀ سکه، شمارۀ شناسه: 100136629
مؤسسۀ فرهنگی موزه‎های بنیاد، موزۀ سکه، شمارۀ شناسه: 125136616
مؤسسۀ فرهنگی موزه‎های بنیاد، موزۀ سکه، شمارۀ شناسه: 128400313
مؤسسۀ فرهنگی موزه‎های بنیاد، موزۀ سکه، شمارۀ شناسه: 197524616
میرخواند، محمدبن‎خاوند (1375). روضۀ‎الصفا، تهذیب و تلخیص عباس زریاب، ج 5، تهران: علمی.
نخجوانی، محمدبن‎هندوشاه (1967). دستورالکتاب فی تعیین مراقب، به سعی و اهتمام و تصحیح عبدالکریم علی اوغلی‎زاده، مسکو: ادارۀ انتشارات دانش.
نطنزی، معین‎الدین (1336). منتخب‎التواریخ، به تصحیح ژان اوبن، تهران: کتابفروشی خیام.
وثیق، منصوره (1387). سیر دینار در تاریخ پولی ایران، تهران: ستوده.
وصاف‎الحضره، فضل‎الله‎بن‎عبدالله (1338). تاریخ وصاف، به اهتمام محمدمهدی اصفهانی، ج 2، 3، 4، 5، تهران: کتابخانۀ ابن‎سینا و کتابخانۀ جعفری.
یان، کارل (1366). «انتشار اسکناس در دورۀ ایلخانان»، تاریخ اجتماعی ـ اقتصادی ایران در دورۀ مغول، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: اطلاعات.
TuncayAykutsennur Aydin (1992)Mongol and Ilkhanid coins, Istanbul;YapikrediYayinlari.